azdad

مولانا مى‌گويد جهان بر مبناى اضداد آفريده شده است و بهترين راه شناخت هرچيز، به ضد آن است. به عبارت ديگر شناخت از طريق اضداد حاصل مى‌آيد.

بد ندانى تا ندانى نيك را

ضد را از ضد توان ديد اى فتى!

)دفتر چهارم، 1345)

جز به ضد، ضد را همى نتوان شناخت

چون ببيند زخم، بشناسد نواخت

دفتر پنجم، 599

رنج و غم را حق پى آن آفريد

تابدين ضد، خوش دلى آيد پديد

پس‌نهانى‌ها به ضدا پيدا شود

چون كه حق را نيست ضد، پنهان بود

كه نظر بر نور بود، آن‌گه به رنگ

ضدبه‌ضد پيدا بُوَد، چون روم و زنگ

پس به ضدِّ نور دانستى تو نور

ضد، ضد را مى‌نمايد در صُدور

نورِ حق را نيست ضدّى در وجود

تا به ضد، او را توان پيدا نمود

دفتر اول، 4-1130